Jakie mogą być konsekwencje tarczy antyinflacyjnej?

Zapowiada się spokojne zakończenie tygodnia w świecie danych i wydarzeń makro. Czekać nas będzie tylko ponowne wystąpienie publiczne prezes ECB Christine Lagarde.

Wczoraj rząd przedstawił szczegóły zapowiadanej wcześniej tarczy antyinflacyjnej. Główną siłą uderzeniową tarczy są obniżki stawek VAT na energię elektryczną (z 23% do 5% na okres 3 miesięcy począwszy od 1 stycznia) oraz gaz (z 23% na 8% na okres 3 miesięcy począwszy od 1 stycznia). W przypadku energii elektrycznej zostanie obniżona też akcyza. Wypłacany będzie również dodatek osłonowy dla gospodarstw domowych. Pomniejszym elementem tarczy są działania związane z cenami paliw: czasowe obniżenie akcyzy (od 20 grudnia do 20 maja 2022), czasowe zwolnienie paliw z podatku od sprzedaży detalicznej (od 1 stycznia do 31 maja) oraz opłaty emisyjnej. Przyjrzyjmy się im po kolei.

Od dłuższego czasu zakładaliśmy, że w 2022 roku dojdzie do solidnych podwyżek cen energii elektrycznej i gazu, o wysokości których zdecyduje URE prawdopodobnie już w grudniu. Zakładaliśmy, że rachunek za energię elektryczną podniesie się w I kwartale o 10%, a za gaz o 15%. Zakładamy w dalszym ciągu takie zmiany cen netto (poruszać będą się głównie stawki VAT). Biorąc pod uwagę tymczasowy charakter tarczy raczej nie spodziewamy się, aby URE podchodził inaczej do bilansowania interesów producentów i konsumentów. Traktujemy więc tarczę jako działanie osobne i niewpływające na kroki podejmowane przez regulatora. Dodatkowym elementem tarczy jest obniżka akcyzy na energię elektryczną. Dla gospodarstw domowych akcyza ma być obniżona z 5 zł/MWh do 0 zł/MW. Dla średniego zużycia dla gospodarstwa domowego na poziomie 1777 kWh rocznie (tyle podawało URE w swoich tabelach z szacunkami zmian energii w zeszłym roku) akcyza wynosiła 8,88 zł. Średni roczny rachunek netto za energię elektryczną oscylował w granicach 1000-1100 zł (tu też opieramy się w wyliczeniach na danych z linku powyżej, rachunek zależny jest m.in. od dystrybutora). Oznacza to, że obniżka akcyzy odejmie od rachunku netto za prąd ok. 0,9%. Łącznym efektem wprowadzonych zmian będzie naszym zdaniem spadek rachunku za prąd i gaz łącznie w I kwartale połączony z jego skokowym wzrostem w II kwartale. Mechanizm można w tym przypadku traktować jako oddalenie w czasie podwyżki rachunku. Oczywiście sprawia to, że część rachunku gospodarstw domowych płaci przez pewien okres Skarb Państwa, co poprawia realnych dochód rozporządzalny.

W przypadku cen paliw, zaproponowane działania poskutkują obniżeniem ceny paliwa (ale tu uwaga – względem wcześniejszej ścieżki rynkowej, bo to nie jest mechanizm ceny maksymalnej) o 3-4%. Jednocześnie trzeba zakładać, że o podobny procent ceny paliw „skoczą” po wygaśnięciu programów, a więc w czerwcu 2022. Premier Morawiecki mówił o obniżkach cen paliw w granicach 20-30groszy.

Rząd zamierza wprowadzić też dodatek osłonowy, który ma zrekompensować brak możliwości obniżek stawki VAT do 0% na podstawowe produkty (uniemożliwiają to unijne regulacje). Dodatek ma być wypłacany w przyszłym roku w 2 ratach (nie znamy dokładnych dat wypłat). Z danych podanych na konferencji można wnioskować, że jego łączny koszt dla budżetu to 3,6 mld zł. Kwota dodatku będzie różnić się w zależności od wielkości gospodarstwa domowego. Wyniesie 400 zł rocznie dla gospodarstwa jednoosobowego o dochodach do 2100 zł miesięcznie. Dla większych gospodarstw kryterium dochodowe jest niższe (1500 zł na osobę), a dodatek wyniesie 600 zł (2-3 osobowe), 850 zł (4-5 osobowe) i 1150 zł (6 osobowe i więcej). Rząd szacuje, że z dodatku będzie mogło skorzystać 6,8 mln gospodarstw domowych.

Co z tego wszystkiego wynika? Tarcza niweluje szczyt inflacji z początku 2022 roku i przesuwa go w czasie na II kwartał. Tak czy inaczej, apogeum to będzie niższe niż tegoroczna, grudniowa inflacja w okolicach 8%. Globalne ekstremum inflacji wypadnie więc jeszcze w tym roku. W oczywisty sposób wypłaszcza to ścieżkę inflacji na 2022 rok i sprawia dodatkowo, że nie doświadczymy na początku 2023 wyraźnego spadku inflacji wiedzionego efektami bazy (to wydarzy się dopiero w II kwartale). Tak czy inaczej, ścieżka inflacji w 2022 roku będzie około 0,4-0,5% niższa niż bez pakietu osłonowego. Jak już wspominaliśmy, obniżenie rachunków gospodarstw domowych oraz działania osłonowe powodują, że rząd zakonserwuje część realnej siły nabywczej gospodarstw domowych. Samo 3,6 mld zł działań osłonowych to 0,2-0,3% konsumpcji i oczywiście należy tu zakładać kolejny delikatny, pro-inflacyjny bodziec, gdyż jest to ekspansja fiskalna. Raczej nie zniweluje to bezpośrednich efektów cenowych, ale jest to z pewnością działanie wykrzywiające strukturę inflacji i dodające zagregowanego popytu. 

W obecnym momencie uważamy, że działanie te są lekko pro-podwyżkowe z perspektywy RPP. Jeśli nadal istnieje wola reagowania na bieżące odchylenia inflacji od projekcji, to tarcza nic w tym zakresie nie zmienia. Jeśli niektórzy członkowie RPP celowali w obniżenie inflacji na początku 2023 roku, to cel nieznacznie się przesunął. Teoretycznie jednak RPP może odebrać tarczę jako krótkoterminową poprawę policy mix, która zmniejsza potrzebę szybkiego reagowania (to scenariusz większego rozciągnięcia podwyżek w czasie i zmniejszenie ich miesięcznej skali). Tu jednak poczekamy jak tarczę skomentują sami zainteresowani. Nie widzimy powodu do rewidowania naszej prognozy stopy docelowej na poziomie 2,5%, bo jednocześnie wzrosło naszym zdaniem ryzyko, że wyhamowanie aktywności gospodarczej będzie w 2022 roku głębsze.

∙ Polska: GUS potwierdził stopę bezrobocia w Polsce w październiku na 5,5% wobec 5,6% we wrześniu.

∙ Glapiński (RPP): „Udało się ochronić dochody Polaków i polskich firm, co daje podstawy do kontynuacji rozwoju gospodarczego Polski w kolejnych latach. W ten sposób wsparta została także stabilność systemu finansowego. Ten sukces, a więc zapewnienie dobrej sytuacji w gospodarce i niskiego bezrobocia, przy bardzo silnym wzroście cen surowców na świecie oraz przedłużających się pandemicznych zaburzeniach globalnych łańcuchów dostaw spowodował, że wzrosła też inflacja. Co ważne, a mało osób o tym mówi, inflacja wzrosła w większości krajów, w tym w najzamożniejszych krajach takich jak Stany czy Niemcy i to do poziomów najwyższych od kilku dekad. Dlatego też obecnie wyzwaniem dla polityki gospodarczej wielu krajów stało się niedopuszczenie do utrwalenia się podwyższonej inflacji. Główne banki światowe na razie nie reagują, w tym EBC utrzymuje ujemne stopy i skupuje aktywa na dużą skalę. NBP na szczęście jest niezależny, więc podjęliśmy zdecydowane działanie, aby ograniczyć inflację. Dwukrotnie podnieśliśmy stopy procentowe i w razie potrzeby będziemy działać dalej". Źródło: wywiad dla Gazety Bankowej, całość dostępna pod tym adresem:

∙ Buda (Wiceminister Funduszy i Polityki Regionalnej): "Z przyczyn skomplikowanych ustawa przekształcająca OFE nie została dowieziona do końca. Ten projekt przeszedł cały cykl uzgodnień komisji sejmowych i Rady Ministrów i okazało się, że mamy pandemię, niepewność na giełdach, w związku z czym nie wróciliśmy do niego. Nie wiadomo, kiedy będzie na to dobry moment, gdyż dynamika w kwestii zgromadzonych tam aktywów jest poważna i decyzji politycznych, żeby wrócić do projektu nie ma”. Cytat za PAP Biznes

∙ Węgry: Narodowy Bank Węgier (MNB) podwyższył w czwartek 1-tygodniową depozytową stopę procentową do 2,90%, z 2,50%.

∙ Czesi wprowadzają stan wyjątkowy w związku z sytuacją epidemiczną. 

∙ COVID-19: Wykryto nowy wariant koronawirusa, który zaczyna niepokoić naukowców, ze względu na mnogość jego kolców i potencjał do mutacji. Wariant nosi nazwę B.1.1.529 i został odkryty w Botswanie oraz RPA. Wielka Brytania podjęła już decyzję o zablokowaniu lotów z RPA oraz krajów sąsiadujących z nią. Więcej informacji o nowym wariancie w poniższym tweecie: