NBP zaprezentował raport o imigrantach z Ukrainy, którzy pracują we Wrocławiu. Cześć statystyk jest lokalna, jednak wnioski można w niektórych przypadkach uogólniać. Widać, że epidemia zatrzymała imigrantów w Polsce, ale nie zmieniła istotnie planów pobytowych. Chęć do zamieszkania w Polsce powoli rośnie, do czego prawdopodobnie przyczynia się dodatkowo poprawa warunków mieszkaniowych i płacowych. Nadal głównym powodem migracji są zarobki i ten czynnik będzie w dalszym ciągu potężnym magnesem. Umacniają się jednak powoli również powody poza-płacowe.
Wczoraj NBP, w ramach publikacji o przepływach migracyjnych, przedstawił wyniki badań ankietowych imigrantów z Ukrainy we Wrocławiu w 2020 roku. Choć nie można jeden do jednego przekładać sytuacji ze stolicy Dolnego Śląska na całą Polskę, to – jak wskazano w raporcie – zmiany liczby imigrantów w województwie dolnośląskim nie odbiegały istotnie od obserwacji dla całej Polski i można je traktować jako punkt odniesienia. Ponadto w ramach raportu udostępniono parę statystyk o wymiarze ogólnokrajowym.
W raporcie wskazano, że w konsekwencji epidemii COVID-19 liczba imigrantów z Ukrainy w Polsce wyraźnie zmniejszyła się jedynie na początku pandemii, co jednak miało przełożenie na zmniejszenie całorocznej średniej liczby migrantów w 2020 w porównaniu do roku 2019. Liczba osób posiadających pozwolenie na pracę zmniejszyła się o 11% w całej Polsce w porównaniu do liczby imigrantów z 2019 roku, a liczba imigrantów odprowadzających składki do ZUS była mniejsza o 10%.
Źródło: NBP, na podstawie danych MRPiT
W strukturze zezwoleń na pracę według grup zawodowych w Polsce najwięcej wykonywanych było prac w charakterze robotników przemysłowych (34,4%), prac prostych (31,6%) oraz operatorów maszyn (20,19%). Tu widzimy drobne rozbieżności wrocławskiej populacji imigrantów w porównaniu do statystyk ogólnopolskich (mniejszy udział robotników przemysłowych), ale nie powinny one istotnie odbijać się na dalszych wnioskach.
Źródło: NBP, na podstawie danych MRPiT
W czasie epidemii, poza zmniejszeniem liczby imigrantów przyjeżdzających do Polski, wydłużył się pobyt osób przebywających już w Polsce. Sugerować to może poniższa tabela przedstawiająca zmiany w strukturach imigrantów podzielonych na cztery grupy ze względu na długość pobytu. O ok. 10 pp. zwiększyły się grupy osiadłych w Polsce oraz zmierzających do osiedlenia się, a o ponad 19 pp. zmalała liczba migrantów krótkookresowych oraz nowych. Warto w tym momencie dodać, że nazewnictwo grup migrantów odzwierciedla przede wszystkim faktyczną długość pobytu - nie są to plany, ale faktycznie zrealizowany czas pobytu. W tym kontekście stan reżimu epidemicznego mógł wpłynąć na przymusowe wydłużenie pobytu poza ramy kwalifikujące do danej kategorii. Duży skok na przestrzeni roku uprawdopodabnia, że mamy do czynienia raczej z efektem wymuszonym niż zaplanowanym.
Źródło: NBP, na podstawie danych MRPiT
Pandemia COVID-19 nie miała jednak istotnego wpływu na plany dotyczące długości pobytu lub pozostania w Polsce. Zaledwie ok. 2% ankietowanych skróciło swój pobyt z tego powodu, a 3% - wydłużyło. Cześć planów po prostu się rozsypała, ale dotyczy to w zasadzie równo wszystkich grup migrantów. Dodatkowo 13% ankietowanych skorzystało z możliwości pozostania w Polsce pomimo upłynięcia terminu wcześniej wydanych dokumentów - było to możliwe ze względu na zmianę regulacji na czas epidemii. Celem takiej decyzji było uregulowanie na nowo swojego statusu, o czym świadczy krótki czas pobytu bez posiadanych zezwoleń.
W porównaniu z rokiem 2018 zwiększyła się liczba ankietowanych osób, które za trzy lata widzą siebie mieszkających na stale w Polsce (z 57% na 63%). O wiele mniej osób rozważa (spadek z 12% do 4%) lub planuje (spadek z 15% na 6%) wyjazd do innego kraju. To już - w odróżnieniu od powyżej omówionych efektów wymuszonych przez epidemię - raczej emanacja trendu w większej chęci osiedlania się na stałe. O wiele więcej imigrantów miało gwarantowane umowy na piśmie (wzrost z 67% w 2018 do 83% w 2020). O wiele mniej było umów cywilnoprawnych. Bezpieczeństwa i chęć formalizacji stosunku pracy tylko wzmacnia naszym zdaniem trend do osiedlania się na stałe w Polsce.
Najwięcej problemów zgłaszanych przez imigrantów z Ukrainy dotyczyło dokumentów pobytowych (75%) oraz wynajmu/kupna mieszkania (48%). To ważna wskazówka dla ewentualnej polityki migracyjnej: sporo można poprawić. W 2020 roku w badaniach dodano także trzy nowe kategorie wyboru - 37% ankietowanych miało problem ze znalezieniem pracy w zawodzie, 16% trudności w dostępie do lekarza oraz 4% - inne problemy. Według badań z 2020 roku ponad 55,5% imigrantów pracowało na stanowisku poniżej swoich kwalifikacji. Co prawda jest to spadek o 4,5 pp. w porównaniu do 2018 roku, lecz nadal jest to duża część imigrantów. To kolejny, oczywisty element polityki migracyjnej.
Różnica w poziomie wynagrodzeń jest głównym powodem przyjazdu imigrantów do Polski - taki powód podało ponad 50% ankietowanych (mniej o 6 pp. niż w 2018 roku). Przeciętne wynagrodzenie netto na Ukrainie przed przyjazdem do Polski stanowiło zaledwie 37% ich płacy netto w Polsce. Co ciekawe, przeciętna odpowiedź na pytanie o płace na Ukrainie, przy której emigracja nie byłaby konieczna to 112% obecnej płacy w Polsce (mediana 94%). W dalszym ciągu wyłączenie czynnika płacowego jako zachęty do wyjazdu wymagałoby potężnego przemodelowania różnic w wynagrodzeniach, co z pewnością nie wydarzy się w najbliższych latach, a nawet dekadach. Wspomniane wcześniej coraz większe dopasowanie pracy w Polsce do wykształcenia migrantów wzmacnia naszym zdaniem kanał płacowy. Coraz chętniej emigranci wymieniają także inne powody wyjazdu: przyjazd do rodziny (9,8%), lepsza jakość życia w Polsce (9,3%).
Ciekawych wniosków oraz statystyk w badaniu jest więcej. Raport można znaleźć pod tym adresem.