Temat amerykańskiego rynku pracy nie przestaje wzbudzać zainteresowania uczestników życia gospodarczego. To wszystko zasługa retoryki Rezerwy Federalnej wskazującej, iż bez pogorszenia na rynku pracy trwałe sprowadzenie inflacji do celu może okazać się problematyczne. W tym świetle spadek aktywności zawodowej może wywierać większą presję na wzrost płac. Okazuje się jednak, że na powrót aktywności do poziomów sprzed pandemii raczej nie ma co liczyć.
Stopa aktywności zawodowej w USA wyniosła na koniec lutego 62,5%, co oznacza spadek o 0,8 pkt. proc. (2,1 mln pracowników) względem lutego 2020 (ostatni miesiąc przed pandemią). To spora luka, którą autorzy niniejszego badania postanowili zbadać. Lukę tę starają się wyjaśnić za pomocą trzech czynników: starzenia się społeczeństwa, udziału osób w wieku emerytalnym oraz długotrwałych skutków ubocznych po przebyciu COVID-19, które zniechęcają do ponownego podjęcia pracy (lub nawet uniemożliwiają to).
Tytułem wstępu warto przypomnieć w jaki sposób definiowana jest stopa aktywności zawodowej w USA. Mianowicie, jest to udział pracujących i bezrobotnych w ogóle populacji w wieku powyżej 16 lat. Jak widać na poniższym wykresie, współczynnik ten systematycznie spada już od początku tysiąclecia. W okresie 2014-2019 spadek zatrzymał się i wpadliśmy w okres stagnacji, a przed pandemią odnotowaliśmy nawet lekki przyrost. Pandemia jednak zmieniła wszystko (dosłownie - wiele zależności ekonomicznych przestało działać lub ich działanie znacząco się osłabiło).
Czynnik pierwszy - starzenie społeczeństwa
W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę, że kohorta z okresu "baby boomers" (urodzeni między 1946 a 1964) zaczęła już osiągać wiek emerytalny 65 lat. W efekcie udział emerytów w ogóle populacji mocno wzrósł. Lewy panel poniższego wykresu prezentuje sytuację z 2009 roku. Każdy szary słupek to liczba osób w danym wieku w tamtym czasie. Wówczas fala "baby boomers" znajdowała się jeszcze przed wiekiem emerytalnym. Widać to po niewielkim udziale niebieskich słupków (osoby, które przeszły na emeryturę).
Na przestrzeni lat sytuacja zmieniła się jednak diametralnie, co dobrze oddaje prawy panel poniższego wykresu. W ubiegłym roku udział emerytów "baby boomers" wśród osób w danym wieku wyraźnie wzrósł w porównaniu z sytuacją przed 13 laty. Innymi słowy, wyż demograficzny zaczął przechodzić na emeryturę, przez co znikał z siły roboczej.
Czynnik drugi - udział emerytów w danej grupie wiekowej
Poprzedni wykres wskazuje, że udział emerytów w ogóle populacji w danym wieku wzrósł tylko nieznacznie*. Aby lepiej zbadać temat autorzy postanowili rozbić populację na trzy grupy wiekowe: 60-69, 70-79 oraz powyżej 79 lat. Uwaga została skupiona na osobach powyżej 60 roku życia, gdyż takie stanowią ponad 90% wszystkich emerytów w USA.
* nie chodzi o wysokość niebieskich słupków - bo tu widać, że jest istotna różnica in plus; chodzi o łączne pole powierzchni niebieskich słupków do pola powierzchni wszystkich słupków - w ten sposób widać, że wielkich zmian nie ma (ale dokładne zliczenie daje, że jest lekko in plus).
W pierwszej grupie, 60-69, udział emerytów wzrósł z 39,7% w 2018-2019 (średnia) do 40% w drugiej połowie 2022. W drugiej grupie, 70-79, udział ten wzrósł z 77,5% do 78,8% w analogicznym okresie. Z kolei udział emerytów w wieku powyżej 79 lat podniósł się z 88,5% do 90,5%. Przenosząc takie pomiary na całą populację okazuje się, że udział emerytów wzrósł z 18% do blisko 20%. Kiedy jednak uwzględnimy ogólne starzenie się społeczeństwa (nie można liczyć tego samego czynnika 2x) okazuje się, że wzrost udziału był znacznie mniejszy i wyniósł ok. 0,3 pkt. proc. Tak więc można oczekiwać, że kwestie emerytalne wpływają na lukę aktywności zawodowej, ale w niewielkim stopniu.
Czynnik trzeci - skutki uboczne COVID
Ostatnim czynnikiem wziętym pod uwagę przez autorów były negatywne skutki uboczne przechorowania COVID. W tym celu sprawdzono jak bardzo zmienił się udział osób z niepełnosprawnościami między średnią z lat 2018-2019 a drugą połową 2022. Okazuje się, że udział ten wzrósł z 2,5% do 2,9%. Liczba ta uwzględnia jednak osoby znajdujące się zarówno w sile roboczej jak i poza nią. Skupiając się wyłącznie na takich osobach, które nie są aktywne zawodowo możemy zauważyć, iż ich udział w populacji wzrósł z 9,2% do 9,4%. Po uwzględnieniu jednak starzenia się społeczeństwa autorzy doszli do wniosku, iż udział ten nawet subtelnie obniżył się. Tym samym czynnik ten nie odegrał większej roli w zmianie stopy aktywności zawodowej na przestrzeni ostatnich kwartałów.
Ogólny wpływ na siłę roboczą
Jak wygląda ogólny wpływ opisywanych wyżej czynników na aktywność zawodową? W pierwszej kolejności autorzy badania skonstruowali hipotetyczną stopę aktywności przy założeniu stałego składu populacji w każdej grupie wiekowej. Stopa ta została przedstawiona na poniższym wykresie poprzez złotą linię. Efekt ten wyjaśnia w zasadzie cały spadek aktywności w następstwie pandemii, gdyż tak zbudowany wskaźnik znalazł się w lutym br. na poziomie o 0,9 pkt. proc. wyżej niż przed 3 laty. Innymi słowy, starzejąca się kohorta "baby boomers" doprowadziła do znacznego spadku aktywności zawodowej.
W drugim kroku do efektu wiekowego dodano również wpływ nadwyżkowych emerytów. Inaczej mówiąc zbadano jak wyglądałaby stopa aktywności zawodowej, gdyby zachowanie przyszłych emerytów było takie samo jak przed pandemią (nie wzrosłaby chęć do przejścia na emeryturę). Efektem takiego eksperymentu jest czerwona linia na wykresie poniżej, która w lutym br. znalazła się 0,2 pkt. proc. powyżej linii złotej.
Z kolei wpływ udziału osób z niepełnosprawnościami na aktywność zawodową okazał się w praktyce zaniedbywalny. Wynika z faktu, iż cały wzrost pochodził ze strony osób wciąż znajdujących się w sile roboczej. Konkludując, uwzględniając dwa powyższe efekty stopa partycypacji pracy w USA wzrosłaby łącznie o 1,1 pkt. proc. do 63,6%.
Co dalej? Autorzy badania konkludują swój wywód stwierdzeniem, z którym ciężko się nie zgodzić: starzenie się społeczeństwa prawdopodobnie będzie wywierać w dalszym ciągu negatywny wpływ na aktywność zawodową.