Siła robocza USA to około 170 milionów osób, na którą składają się zarówno pracujący jak i bezrobotni. Według danych z 2023 roku, imigranci - zarówno legalni jak i nielegalni - zajmowali 29 milionów miejsc pracy. Przypomnijmy, że polityka migracyjna Donalda Trumpa już podczas jego pierwszej prezydentury charakteryzowała się wyraźnie restrykcyjnym podejściem do imigracji nielegalnej. Obecnie doświadczamy kontynuacji tego stanowiska w jeszcze bardziej drastycznej formie.
Pisząc ten tekst chcieliśmy zrealizować 3 cele:
1. Przybliżyć znaczenie imigrantów (tych nielegalnych) dla gospodarki amerykańskiej.
2. Zgłębić jak wyglądają konkretne postanowienia prezydenta w kwestii imigrantów oraz jak wygląda ich realizacja.
3. Zasymulować szok w gospodarce amerykańskiej opierający się na ograniczeniu liczby pracowników.
Nielegalni imigranci: sylwetki
Według ostatnich szacunków w USA przebywa około 11 milionów nieudokumentowanych imigrantów*. Trend spadkowy, który miał miejsce w latach 2007-2019, zmienił kierunek, a liczba nielegalnych migrantów rosła po 2020. W wielu przypadkach dodatkowe ręce zatkały niedobory na rynku pracy, które powstały na fali reorganizacji gospodarki w trakcie i po pandemii COVID-19 (także w wyniku tzw. Great Resignation).
*Szacunki Pew Research Center oparte na American Community Survey z 2022 roku (niestety to ostatni kompleksowy raport).
Najczęstszym krajem urodzenia nielegalnego imigranta pozostaje Meksyk (37%). Prawdopodobnie też z tego powodu Donald Trump mianem Meksykanina określa każdego obcokrajowca, który przebywa w kraju bez pozwolenia. Zdecydowana większość nielegalnych imigrantów pracuje (około 8 z 11 mln) lub ma status osoby gotowej do podjęcia pracy (a więc de facto, chociaż nie de iure osoby bezrobotnej). Krótkie podsumowanie zawodów wykonywanych przez te osoby prezentujemy w tabeli z podziałem na stany.
Badania dotyczące roli imigrantów w gospodarce są netto pozytywne. Dotyczy to też tych nielegalnych, którzy - wbrew pozorom - pracują, a nawet odprowadzają podatki. Przeważają informacje o podnoszeniu wartości dodanej, podwyższaniu płac na stanowiskach zajmowanych także przez (wykwalifikowanych) obywateli USA, pozytywnym wpływie na przedsiębiorczość oraz innowacyjność (już nie tyle aspekty kulturowe co znaczącą nadreprezentację imigrantów w firmach wysokich technologii), a także - co ciekawe - pozytywnym wpływie na wskaźniki edukacyjne innych pracowników, którzy w wyniku zagrożenia utratą miejsc pracy decydują się na podniesienie poziomu wykształcenia. Dość oczywistym skutkiem imigracji jest poprawa wskaźników demograficznych. Wśród minusów przeważają informacje o negatywnym wpływie na wynagrodzenia pracowników niewykwalifikowanych. Są oni głównie aktywni w sektorach takich jak rolnictwo, budownictwo, hotelarstwo i gastronomia. Skutki nagłego odpływu (nielegalnych) imigrantów z rolnictwa są dość dobrze znane - wystarczy wspomnieć naturalny eksperyment z Georgii (link). Mimo tego agenda polityczna obrała imigrantów za cel, a Donald Trump obiecał, że zrobi w tej kwestii porządek.
Co Trump planuje i co się do tej pory zmieniło?
Wzmacnianie granicy USA z Meksykiem. Mur był inicjatywą poprzedniej jego kadencji. Niedawno Pentagon ogłosił rozmieszczenie 1500 żołnierzy na południowej granicy USA. Jest to dodatek do 2500 aktywnych żołnierzy (wzrost o 60%).
Deportacje i wstrzymanie procesu azylowego. Aktualnie osoby, które w normalnych warunkach mogłyby ubiegać się o azyl, zawracane są już na granicy. Anulowano także spotkania z agentami patrolu granicznego. Usunięto też aplikację CBP One na smartfony, której migranci mogli używać do planowania spotkań w celu odbycia rozmowy i złożenia dokumentów azylowych.
Rozszerzenie uprawnień Immigration and Customs Enforcement (ICE). ICE jest uprawnione od teraz m.in. do aresztowania i zatrzymywania nielegalnych migrantów na terytorium USA. ICE dostało wytyczne, aby agenci dążyli do osiągnięcia dziennego limitu 1200-1500 aresztowań, tj. ok. 440-550 tys. osób rocznie. Jednakże, aby deportować miliony nielegalnych migrantów, jak chciałby Trump, dzienna liczba aresztowań musiałaby sięgnąć 2700 i więcej, do której chwilowo sporo brakuje (ale do tego za chwilę wrócimy).
Chcieć, a móc...
Media informują, że Trump nie jest zbytnio zadowolony z przebiegu procesu deportacji. W pierwszych tygodniach nowej prezydentury aresztowano "jedynie" nieco ponad 14 tys. migrantów. Aresztowania nie zawsze oznaczają też automatyczne deportacje. Według dostępnych danych, tylko 13% osób przebywających obecnie w areszcie ICE jest na dobrej drodze do „przyspieszonej deportacji”, co oznacza, że mogą one zostać deportowane bez konieczności odbycia rozprawy sądowej. Pozostałe 87% stoi w obliczu postępowania deportacyjnego, które może trwać miesiące, a nawet lata. Nie zmienia to jednak faktu, iż osoby te są wykluczone z siły roboczej i nie mogą pracować.
Pojawia się jeszcze jeden problem. Dane z ICE z połowy lutego (NBC News) pokazują, że ośrodki zatrzymań są na górnej granicy swoich możliwości. Liczba zatrzymanych tam osób wzrosła z 39 238 na początku lutego do 41 169 w połowie miesiąca. Zdolność ICE do przetrzymywania w całym kraju wynosi 41 500 osób. Nie jest jasne, ile osób przebywających w ośrodkach zostało deportowanych lub zwolnionych. Aby pomieścić osoby aresztowane powstają nowe miejsca odosobnienia w Teksasie i Kentucky, powiększane są biura terenowe (Denver). Ruchy te jednak nie wygenerują tysięcy nowych łóżek, lecz póki co mowa jest o setkach. Plan masowych aresztowań na razie potyka się o własne sznurowadła i nietrudno tu zobaczyć związek ze spadającą, a nie - według planów - rosnącą liczbą zatrzymanych osób.
Co się stanie jak miliony będą deportowane?
Załóżmy jednak, że problemy organizacyjne zostaną rozwiązane i plan zostanie zrealizowany. Założyliśmy, że objętych deportacją zostanie 1 milion osób aktywnych zawodowo rocznie w ciągu całej kadencji Trumpa (250 tys. kwartalnie, łącznie 5 mln). Traktowalibyśmy to raczej jako scenariusz skrajnie optymistyczny (z punktu widzenia Trumpa) względem skali i skrajnie pesymistyczny dla gospodarki. W celu kwantyfikacji potencjalnych implikacji makroekonomicznych, przeprowadziliśmy symulację wykorzystującą modele Oxford Economics.
Czerwona linia pokazuje pokazuje scenariusz bazowy, żółta scenariusz związany z deportacją.
Zacznijmy od analizy realnego PKB, którego wzrost wyraźne maleje w scenariuszu deportacji (wykres poniżej), a dynamiki utrzymują się wyraźnie poniżej poprzedniego poziomu przez cały okres. Konsumpcja prywatna, stanowiąca główny komponent PKB, również doświadczyłaby znaczącego spowolnienia. Jest to efekt kombinacji kilku czynników: bezpośredniej redukcji liczby konsumentów, spadku zagregowanego dochodu rozporządzalnego oraz wzrostu niepewności.
Czerwona linia pokazuje pokazuje scenariusz bazowy, żółta scenariusz związany z deportacją.
W reakcji na niedobory siły roboczej, wynagrodzenia godzinowe wykazują znaczącą zmienność. Początkowo obserwujemy spadek dynamiki płac, ale jest on mniejszy niż w bazowym scenariuszu (linia czerwona), po czym następuje silne przyspieszenie - do prawie 6,5% na koniec 2026 roku. Może to być próbą dostosowania pracodawców do nowej rzeczywistości poprzez podwyżki wynagrodzeń, ale również efekt tego, że następuje odpływ osób zarabiających relatywnie mniej. Indeks cen nieruchomości również doświadczyłby istotnych wahań. Z prognoz wynika, że w początkowym okresie nastąpiłoby silne przyspieszenie do około 6% - to prawie 2 pp. powyżej wartości bazowej, by następnie ustabilizować się na poziomie około 4% w długim okresie. Inflacja mierzona wskaźnikiem cen konsumpcyjnych wykazuje relatywnie łagodną reakcję w porównaniu do innych wskaźników. Po początkowym okresie podwyższonej inflacji na poziomie około 3%, wskaźnik CPI stopniowo stabilizuje się w okolicy 2,4%.
Czerwona linia pokazuje pokazuje scenariusz bazowy, żółta scenariusz związany z deportacją.
Co zrobiłby Fed? Na podstawie modelu (reguła) widać, że w 2025 roku Rezerwa Federalna zmuszona byłaby do podwyższenia stopy referencyjnej do poziomu 5,25% w odpowiedzi na zwiększoną presję inflacyjną. Choć w kolejnych kwartałach stopa będzie stopniowo obniżana, pozostaje ona powyżej wartości bazowej, co wskazuje na długotrwały wpływ tego zjawiska na politykę monetarną oraz potrzebę utrzymania restrykcyjnego podejścia w celu zachowania stabilności makroekonomicznej. Jak więc widać, Fed ma się czym martwić, a scenariusze - póki co skrajne - nawiązujące do konieczności podwyżek stóp procentowych nie są oparte na niczym.
Jakie są wnioski?
Są jednoznaczne - masowa deportacja 1 miliona pracowników rocznie miałaby istotne konsekwencje dla amerykańskiej gospodarki. Szczególnie dotkliwe skutki odczułby rynek nieruchomości doświadczający znaczących wahań cenowych. Mimo że gospodarka wykazuje pewne mechanizmy dostosowawcze, widoczne w dynamice wynagrodzeń i relatywnie stabilnej inflacji, to jednak długoterminowy potencjał wzrostu ulega obniżeniu. Symulacje sugerują, że koszty ekonomiczne takiej polityki byłyby znaczące i rozłożone na wiele lat, prowadząc do trwałego obniżenia trajektorii wzrostu PKB względem scenariusza bazowego.