Koniec roku przyniósł pozytywną niespodziankę na rynku pracy. Zaskoczyło przeciętne zatrudnienie (-1,0% r/r vs konsensus -1,2% r/r). Jeszcze bardziej zaskoczyły płace (+6,6% r/r, oczekiwano 4,7% r/r). W naszej ocenie to w dużej mierze kwestia efektów jednorazowych, a nie szybki początek większego trendu poprawy. Ten powinien zacząć budować się w drugiej połowie roku.
Przeciętne zatrudnienie wzrosło w grudniu o 10,1 tys. etatów. Za tą pozytywną niespodziankę odpowiada w naszej ocenie złożenie kilku jednorazowych efektów. Grudzień był miesiącem pomiędzy dwoma lockdownami - otwarcie (na chwilę) galerii handlowych na okres przedświąteczny mogło zwiększać liczbę przepracowanych godzin (szczególnie, że zbiegło się ze zwiększonymi zakupami po okresie wyłączeń i przed świętami). Część pracowników wróciła też z przymusowych absencji w listopadzie lub ze skróconych godzin pracy (przypomnijmy, że liczba pracujących wzrosła w listopadzie silniej od zatrudnienia, więc efekt absencji i godzin był istotny).
Naszym zdaniem był to też dobry czas dla produkcji przemysłowej. Nie znamy jeszcze odczytu GUS, ale celujemy znacząco powyżej rynkowego konsensusu (12,6% r/r vs 8,3% r/r). Poprawa koniunktury w przemyśle podbijana była m.in. zwiększeniem produkcji przed Brexitem (to tylko jeden z czynników - ich zestaw wymieniliśmy tu). To dodatkowo sprzyjało zatrudnieniu i płacom.
W przeciwieństwie do wiosennego lockdownu nie zaobserwowaliśmy również istotnego wzrostu świadczeń opiekuńczych (znamy dane za listopad, ale grudzień nie powinien nadmiernie odbiegać). To nieobecności w pracy ze względu na konieczność opieki nad dzieckiem były jednym z powodów spadku przeciętnego zatrudnienia na wiosnę (przy relatywnie mniejszym spadku liczby pracujących). Teraz efekt ten jest znikomy.
Czynniki sprzyjające poprawie grudniowego zatrudnienia przełożyły się też naszym zdaniem identycznymi kanałami na wynik przeciętnego wynagrodzenia. Otwarcie galerii handlowych, przedświąteczna gorączka i wysoka produkcja przemysłowa mogły skutkować zestawem nadgodzin. Przy wyliczaniu przeciętnego wynagrodzenia (fundusz płac dzielony przez przeciętną liczbę zatrudnionych) zwiększały licznik w stopniu większym niż zwiększał się mianownik (nadgodziny był lepiej płatne niż normalne "etatowe" godziny). Odsyłamy tu do definicji z zeszytów metodologicznych GUS (link):
Przeciętne wynagrodzenie brutto to stosunek sumy wynagrodzeń osobowych brutto, honorariów wypłaconych niektórym grupom pracowników za prace wynikające z umowy o pracę, wypłat z tytułu udziału w zysku do podziału lub w nadwyżce bilansowej w spółdzielniach oraz dodatkowych wynagrodzeń rocznych dla pracowników jednostek sfery budżetowej do przeciętnej liczby zatrudnionych w danym okresie, po wyeliminowaniu osób wykonujących pracę nakładczą oraz zatrudnionych za granicą.
Zeszyt metodologiczny. Statystyka rynku pracy i wynagrodzeń
Oczekiwaliśmy wysokiego wyniku przeciętnego wynagrodzenia w przemyśle, ale być może nie doceniliśmy pozostałych kategorii. To najprawdopodobniej one (z poprawką na wielką niewiadomą w postaci górnictwa) mogą odpowiadać za dzisiejsze zaskoczenie. Nie są to natomiast wypłaty z funduszu świadczeń socjalnych (te nie wliczają się do zakresu raportowanych wynagrodzeń - link do wyjaśnień do ankiety). Zagadka rozwiąże się już za parę dni przy publikacji Biuletynu Statystycznego.
Czego można spodziewać się po rynku pracy w nadchodzącym roku? Ze względu na duży udział jednorazowych efektów, nie warto traktować dzisiejszego odczytu jako sygnału błyskawicznej i znaczącej poprawy. Powrót do normalności nie wykona się w tak szybkim tempie. W naszej ocenie statystyki pracujących nie powrócą w 2021 roku do poziomów sprzed pandemii. Nawet dzisiejsza, pozytywna niespodzianka niweluje jedynie w niewielkim stopniu ubytki z tego roku. Niskie tempo wzrostu PKB (szczególnie w początkach roku) wraz z zachomikowaniem siły roboczej będą przyczyniać się do niewielkich wzrostów liczby pracujących. Negatywnie oddziaływać będą też restrykcje, które w wielu sektorach nie skończą się przed końcem 1. kwartału. Trzeba także pamiętać, że podbicie wynagrodzeń poprzez dostosowanie czasu pracy pracowników ma swoje granice. Na rynku pracy czeka spora, potencjalna podaż pracy, która będzie "szukać" zatrudnienia.
Sytuacja powinna poprawiać się, kiedy PKB przyspieszy, jednak mimo to wciąż rynek pracy będzie obszarem silnych przetasowań strukturalnych. Mamy na myśli głównie przemieszenia pracowników między sektorami. Epidemia był okresem solidnej weryfikacji optymalnej wielkości siły roboczej - w pewnych przypadkach stan pracujących mogą utrzymywać tylko tarcze antykryzysowe i obietnica umorzeń środków z tarcz.
Problemem nie powinna być podaż pracowników z zagranicy (ich liczba już wróciła do poziomów obserwowanych przed pandemią). Dużo mniejszym problemem powinny być też absencje pracowników z powodu urlopów opiekuńczych i zdrowotnych (to naszym zdaniem widzimy już w grudniowych danych).
Więcej o trendach na rynku pracy w 2021 roku piszemy w naszym najnowszym raporcie:
